IMF’in özel dersinde konuşan Daron Acemoğlu: Teknoloji sanıldığı kadar verimliliğe yol açmıyor. Teknolojinin regülasyonu ve devlete yeni roller vermenin zamanıdır
ABD’nin MIT Üniversitesi’nde çalışmalarına devam eden Türk İktisatçı Daron Acemoğlu, pandemi süreci sonrası demokratik yaşamın ve ekonominin bazı tehditler alması gerektiğini belirterek bunun önlenmesi için teknolojinin devlet tarafından belirlenecek kurallara tabi hale getirilmesini ve devlete gelir dağılımını düzeltmek için yeni görevler verilmesi gerektiğini söyledi.
Daron Acemoğlu, geçtiğimiz günlerde IMF’nin Richard Goode Dersleri’ninin konuğu oldu. Online toplantıda konuşan Acemoğlu, ABD’de reel asgari ücretin son 40 yıllık ortalamanın yüzde 30 altında olduğunu hatırlatarak, salgın sonrası firmaların otomasyon yatırımlarını sürdürme eğilimi bulunduğunu, yetersiz koruma, sendika ve toplu pazarlık gücünün zayıflamasının sorunu derinleştirdiğini söyledi. Sendikaların güçlenmesi ya da ücret artışının firmaları daha fazla otomasyona yönelteceğini, çok sayıda yandaş bulan Evrensel Temel Gelirin (Universal Basic Income) geçici süre rahatlama sağlayacağını belirten Acemoğlu, “Çünkü yeni işler üretme ya da tekrar insanları üretim sürecine sokmak sözkonusu olamayacak” dedi.
YAPISAL ÇÖZÜM ÖNERİSİ; TEKNOLOJİNİN KONTROLÜ
Evden çalışma vb. yeni işgücü kaynakları ve şirket maliyeti düşürücü etkilerin “ekonomiyi çöküşten kurtarmayacağını belirten Daron Acemoğlu, teknolojinin yapısal bir regülasyonla ve devlete yeni rollerle çerçevelenmiş bir dönüşüm önerdi. Bu regülasyon için toplumsal uzlaşmanın önemine dikkat çeken Acemoğlu, şunları söyledi: “İşe hangi teknolojilerin mevcut kötü gidişi değiştirerek toplumsal fayda sağlayabileceğine dair şirketler, toplum ve hükümet uzlaşmalı. Kolay değil ancak Ulusların Düşüşü Kitabında söylediğimiz gibi, dönüşüm belirsiz ve olumsaldır, uygunsuz durumu düzeltmek için kurumların yapısı uygun değildir ama yine de dönüşüm için bir kurumsal yapı gerekir.”
YENİ REFAH DEVLETİ
Refah Devleti 3.0. önerisinin teknolojinin regülasyonu, devlete yeni roller verilmesi, bazı teknolojilerin öne çıkarılması olarak sıralayan Acemoğlu, öncelikli teknolojilerin yeşil teknolojiler ile yenilenebilir enerji olduğunu kaydetti.
Devletin eşitsizlik, iklim değişikliği, salgınlarla mücadele, uluslar arası kalkınmaya destek olmak gibi yeni görevler üstlenmesi, otomasyon kaynaklı işgücü sorununu çözmek içindaha etkin sosyal güvenlik ağları oluşturulması ve kurallar belirlenmesini öneren Acemoğlu, “Bu düzenlemeler sadece otomasyon nedeniyle oluşan ücrete eşitsizliğini gidermek değil, yapay zekanın kontrolü, demokrasi ve genel olarak yaşamamız için gerekli” dedi.
Acemoğlu, devletin yeni rollerle (dolayısıyla yeni yetkilerle) güçlenmesinin baskıcı hükümetler doğuracağı görüşüne katılmadığını, Dar Koridor kitabında bireylerin özgürlüğünü koruyucu müesseseler oldukça devletin toplum için rolünün arttıkça toplumun da güçlendiğini ve devleti kontrol edebildiğini ortaya koyduklarını anlattı. Acemoğlu bu süreci İngiltere sosyal güvenlik reformuna karşı endişesini belirten F.A. Hayek’e atıf yaparak anlattı.
TEKNOLOJİ İŞ KAYBINA NEDEN OLUYOR
Teknolojik değişimlerin yeni işgücü talebi doğurduğu yönündeki yaygın görüşe rağmen, son dönemde yaşanan otomasyon (robot) ve akıllı yazılımların oluşturduğunun çok ötesinde kişinin işini kaybetmesine yol açtığını belirten Daron Acemoğlu, bu durumun ABD’de ayrışma ve sosyal çalkantıya neden olduğunu belirtti.
Acemoğlu, ABD için yaptıkları analizde son 30 yılda teknolojinin yarattığından çok fazla iş kaybına neden olduğunu, oysa 20. Yüzyılın ortasından itibaren bir denge gözlendiğini anlattı. Acemoğlu, yapay zeka (Artificial Intelligence) tasarımlarının da ağırlıklı olarak işgücü azaltmaya odaklandığını vurguladı.
VERİMLİLİK ARTMIYOR
Daron Acemoğlu, teknolojinin en önemli olumlu sonuçlarından sayılan faktör verimliliğinin 2000’li yıllarda önceki yıllara kıyasla çok daha düşük artış gösterdiğini belirterek “Çok sayıda yenilik yapıyoruz icat yapıyoruz ama aynı ölçüde verimlilik artmıyor. Belki de yanlış hesaplıyoruz ama teknolojiden beklediğimiz faktör verimliliğini alabiliyor muyuz? Yanıtı hayır. Aşırı otomasyonun buna neden olduğunu düşünebiliriz” dedi.
Acemoğlu’ndan pandemi sonrası 4 yönetim senaryosu
– Alışılageldik Trajik İşler (Tragic business-as-usual) Hiçbir şey değişmez, gelecekte bugünkünden daha kötü sonuçlar doğuracaktır.
– Küçük Çin (China-lite): Krizden yanlış bir ders çıkarılarak otoriter bir yönetimin göreli olarak demokrasiden daha iyi sonuçlar verdiği zannına kapılmak. Çin’in iyi işleyen bürokratik yapısını taklit etmek pek öyle kolay değil.
– Silisyum Yönetim (Devlet) (Silicon government): Bu da bir yanlış ders çıkarmadır. Daha güçlü şirketler, zayıf sosyal güvence ve zayıf düzenlemeler.. Alışılageldik işin bir başka verisyonu olur.
Refah Devleti 3.0 (Walfare state 3.0): Refah Devleti 3.0. önerisi; teknolojinin regülasyonu, devlete yeni roller verilmesi, bazı teknolojilerin öne çıkarılması olarak sıralanıyor. Öncelikli teknolojiler yeşil teknolojiler ile yenilenebilir enerji oluyor. Bu düzenlemeler sadece otomasyon nedeniyle oluşan ücret eşitsizliğini gidermek değil, yapay zekanın kontrolü, demokrasi ve genel olarak yaşamamız için gerekli.